15e zondag door het jaar A (2005)

Het wordt nog onderzocht wie verantwoordelijk zijn voor de aanslagen in Londen. Er zijn sterke aanwijzingen dat de daders opnieuw gezocht moeten worden in de hoek van extremisten met een moslimachtergrond. Zij zijn er de oorzaak van dat in de oren van steeds meer mensen zelfs het woord ‘godsdienst’ en ‘geloof’ een verdachte klank begint te krijgen.

Tegen deze achtergrond hebben we de lezingen van vandaag gekozen.
Voor velen staat Islam gelijk met ‘geweld’.
De eerste teksten die we hoorden, gelezen door Mirjam, zijn uit het heilige boek van de Islam, de Koran. De teksten uit het tweede hoofdstuk van de Koran, vormen een geloofsbelijdenis als het ware en spreken over de relatie tussen God de Enige en de gelovige. Die relatie is te kenmerken als een toewijding aan God, als een overgave van de mens aan God die als barmhartige getekend wordt.
We voegden daar nog aan toe een meer poëtische tekst uit de mystieke traditie van de Islam, de soefi,, een tekst met een grote warmte over God en de mens over wie hij zich ontfermt. Dat is een Islam die te weinig bekend is en waarover we al te weinig weten en lezen.

De tweede tekst uit het eerste testament uit onze eigen joods christelijke traditie. De profeet Jeremia spreekt namens God. Hij heeft het helemaal gehad heeft met dat volk dat zich steeds opnieuw trouweloos betoond aan God, die ieder keer opnieuw zijn verbond aanbiedt. Nu is de maat vol, in krachtige bewoordingen wordt aangeduid wat voor geweld en rampspoed te wachten staat….
En ook van Jezus valt de uitspraak op te tekenen: Lukas 12:49 Ik ben gekomen om op aarde een vuur te ontsteken, en wat zou ik graag willen dat het al brandde!
Het christendom is ook niet zomaar eenvoudig lief zijn voor elkaar, dat blijkt trouwens ook wel uit de geschiedenis. Christenen zijn veel vervolgd maar zelf waren ze ook dikwijls vervolgers…..

De geschiedenis valt niet te ontkennen maar zeker is ook dat er andere inzichten aan het groeien zijn. In 2002 plaats vond in Assisi in Italië tussen vertegenwoordigers van de grote wereldgodsdiensten. Ze hebben daar gezamenlijk uitdrukkelijk verklaard dat geweld nooit een middel kan zijn om een godsdienstig doel te bereiken.
Paus Johannes Paulus had al in het jaar 2000 aan de mensheid vergeving gevraagd voor alle misdrijven die in naam van de christenheid zijn gepleegd. In onze relatie met de Islam spelen de Kruistochten nog steeds een rol.

Uit deze teksten valt te leren:
Hoezeer het ook in de Islam gaat over geloof en de mens die in daden van rechtvaardigheid de Ene God kan dienen…….
In veel nieuws dat ons wordt voorgeschoteld wordt die kant van de Islam amper ooit genoemd en is alleen maar oog voor kleine afwijkende groepen met extreme ideeën. waardoor alle moslims op een grote hoop worden geveegd.
De keuze van deze teksten maakt tegelijkertijd duidelijk dat je citerend uit bijbel of Koran kunt bewijzen wat je wilt, als je daar op uit bent.

De lezing uit Lucas die we hoorden, geeft ons een inkijkje in de krantenkoppen van die dagen, van de dingen waar de mensen over spraken op de markt:
Heb je het al gehoord: de Romeinen hebben een inval gepleegd in de tempel en een aantal mensen uit Galilea met zwaarden om het leven gebracht juist toen die een offer aam het brengen waren… verschrikkelijk, wat een geweld…. Die bezetter heeft toch geen enkele eerbied voor de joodse tradities…maar ja ze zullen dit lot wel verdiend hebben
En een ander nieuwtje dat straat beheerste was een ongeluk dat zich had voorgedaan bij een toren, blijkbaar waren er fouten gemaakt, de toren stortte in en achttien mensen werden bedolven…. Maar ja ze zullen wel Gods toorn over zich hebben afgeroepen….
Het is maar zelden dat we zo een inkijkje krijgen in dat dagelijkse leven van Jezus’ tijd. Voor de evangelisten was dat allemaal niet interessant …. Alleen bij deze gebeurtenissen is het de moeite waard om te zien hoe Jezus op dit soort gebeurtenissen reageerde, en dat was net even anders, daarom is het bewaard gebleven.
Jezus verzet zich tegen de volkse opvatting dat mensen door dit soort noodlot worden getroffen omdat ze slechter zijn dan anderen, omdat ze het verdiend zouden hebben door een slechte levenswijze waardoor ze Gods toorn over zich zouden hebben afgeroepen. Hij spoort zijn leerlingen aan de tekenen van de tijd te verstaan als een aansporing tot inkeer ….. en hij vertelt een parabel om te verduidelijken wat hij bedoelt: de parabel van de vijgenboom die geen vruchten draagt.

Tot inkeer komen dat betekent een levenswijze aannemen die strookt met wat Jezus zelf deed en wat hij voortdurend zelf in praktijk bracht: een wezenlijke gerichtheid op de mens in nood op grond van een fundamenteel vertrouwen op God die goed is als een vader voor ieder mensenkind. Als God zo is, kunnen wij niet anders zijn….. kunnen wij niet de weg gaan van zelfzucht, van gerichtheid op puur onze eigen belangen. Zonder inkeer loopt het slecht met ons af omdat we dan niet kunnen toekomen aan onze bestemming: meebouwen aan, hoeder zijn van een wereld naar Gods bedoelingen……
En het is ermee als met een vijgenboom, aan de vruchten kun je zien of het met de boom in orde is….,

We komen hier op een punt waar de weg van Jezus en de leer van de profeet Mohammed dicht bij elkaar komen.
Zowel bij Jezus als bij Mohammed is een kernthema het bereiken van de sjaloom, de salaam, de intense en diepe vrede die in zijn meest voltooide vorm een gave van God is, een belofte die hij eens zal waarmaken. De mens kan die niet op eigen kracht bereiken maar moet zich aan die belofte toevertrouwen en overgeven (overgave dat zit in het woord ‘moslim’).
Tegelijkertijd gaat het niet aan dat de mens met zijn handen over elkaar die voltooiing afwacht, in zijn daden zal hij moeten laten zien dat hij erin gelooft. Geloven we in God Vader van alle mensen? Dan dienen wij ons te gedragen als kinderen van die vader…. God de barmhartige? dan moet de mens rechtvaardig zijn en barmhartig.
Vrede is de groet, vooral van de Levende, na zijn dood. Hij is dan tot de voltooiing in God gekomen. Vrede is zijn wens en belofte voor alle mensen.

Vrede is een thema waarin christenen en moslims elkaar kunnen herkennen. Daarmee wil ik christendom en islam niet zomaar op een hoop gooien, er zijn en blijven grote verschillen. Maar het is ook goed te weten dat bepaalde zeer fundamentele begrippen worden gedeeld en misschien een uitgangspunt zouden kunnen zijn voor meer onderling begrip…….

Een ander kernthema is, we hoorden het Jezus zeggen, het thema van de inkeer, bezinning op de levensweg die we gaan en de consequenties daarvan aanvaarden.
De gelovige moslim kent het thema van de ‘inspanning’ om de werkelijke vrede van God te bereiken. Men maakt onderscheid tussen de kleine strijd en bedoelt dan inspanning voor maatschappelijke gerechtigheid, zorg voor armen enz.
Maar er is ook een grote strijd, een zeer intense inspanning, dhjihad genoemd. Het is de meest moeilijke strijd omdat het daarbij gaat om de strijd die zich vooral afspeelt in het hoofd en het hart van de mens…… het gaat hier dus ook om een inkeer om bezinning over de weg die je aan het gaan bent…..

Ik wil u vandaag vertellen over mensen die staan midden in die ontmoeting van christenen en moslims.
Afgelopen zondag zond Kruispunt het levensverhaal uit van broeder Jan Heuft, lid van de congregatie van de Witte Paters. Hij leeft jarenlang tussen de moslims in Algerije. Uit de uitzending sprak zijn liefde voor de mensen, hij bleef ondanks de levensbedreiging die heel reëel is, hij bleef omdat hij houdt van de mensen en zij van hem. Hij sprak over het achtste sacrament: het sacrament van de ontmoeting: in de ontmoeting tussen mensen, ook de ontmoeting van christen en moslims, kan God zich openbaren zo was zijn boodschap

De media in Groot Brittannië doen hun verhalen over de aanslagen. Ze zoeken naar iconen die de impact van het gebeurde verduidelijken. Ze vertellen het verhaal van een Moslimfamilie die in grote angst leeft omdat de dochter Shahera Akter niets meer van zich heeft laten horen. Ze heeft nog geprobeerd haar vader mobiel te bellen. Hij kon niet opnemen en nu is ze spoorloos, alle ziekenhuizen zijn afgezocht door haar radeloze vader……
Ze is twintig jaar, knap en levenslustig, het voorbeeld van een overtuigde jonge moslimvrouw die tegelijkertijd op en top engels was: ze hield van mooie kleren, ze winkelde graag in Westend, Ze leefde intens, ze voldeed niet aan het stereotype beeld van de moslimvrouw, ze weigerde te zwijgen en gaf haar mening duidelijk en was tegelijkertijd een overtuigde moslim. Iedereen die haar kende had graag met haar van doen. Dat ze waarschijnlijk vermoord is in de naam van de Islam, heeft haar gelovige ouders volslagen ontredderd, verschrikkelijk, afschuwelijk schandelijk dat zijn de gevoelens van haar naasten …..

Christiaan van Nispen is een Jezuiet die zijn opleiding in Egypte genoot en daar sindsdien woont en werkt sinds 1960.
In Cairo heeft hij intense relaties opgebouwd met moslims. Hij vertelt hoe hij in 1966 lange tijd naar Frankrijk moest voor studie. Een bevriende sheik gaf hem als teken van hun vriendschap en verbondenheid een icoon mee van Maria met het kind Jezus. De sheik had zijn dochter gevraagd die icoon te schilderen. “we beleefden onze vriendschap als een gelovig samenzijn in Gods aanwezigheid, als een verantwoordelijkz zijn voor elkaar waarin we onze verschillen niet hoefden te verdoezelen….”, zo pater Christiaan.
Toen hij een tijdje geleden hier in Nederland was voor inleidingen had hij aan een jonge moslim gevraagd: wat is de boodschap die jij zou willen overbrengen in Nederland.
Die moslim antwoorden: ‘moge je toehoorders toch overtuigd raken dat godsdienst, zowel islam als christendom een element van eenheid en saamhorigheid hoort te zijn en niet verdeeldheid….’
Zelf geeft pater van Nispen aan dat hij in al die jaren levend met en tussen Moslims heeft begrepen dat je alleen vanuit persoonlijke relaties met gelovigen van een andere godsdienst kunt gaan begrijpen wat het geloof van die godsdienst in hun leven kan betekenen.

Aanslagen van terroristen, er zijn vele oorzaken en achtergronden voor aan te wijzen.
Het is een ingewikkelde materie die al lang speelt en over de hele wereld. Eenvoudige oplossingen zijn niet te geven, maar eerste stappen kunnen gezet worden, inkeer is nodig, het sacrament van de ontmoeting kan die genade geven.

Naast alle ellende en verwarring die we deze week zagen, zijn er ook tekenen van hoop. De Protestantse Kerk van Nederland heeft samen met belangrijke moslimorganisaties overlegd en de conclusie was dat er een einde moet komen aan het denken in wij-zij gezamenlijk staan we voor de Nederlandse samenleving.(Klik hier voor de tekst van deze verklaring).
De Nederlandse bisschoppen hebben al eerder een verklaring uitgegeven over dit thema en een Contactraad opgericht voor het gesprek met andere godsdiensten. (Klik hier voor de tekst van de bisschoppen).

Het is niet meer dan normaal dat we ons zorgen maken over het geweld in de samenleving, angstig zijn voor terrorisme, ons zorgen maken over wat ons en onze naasten zou kunnen overkomen …..
waakzaamheid, meewerken met verstandige overheidsmaatregelen, is op zijn plaats.
Maar ook oppassen voor opkloppen en overdrijven,
attent zijn op clichés over andere mensen en hun godsdienst.
Kritisch omgaan met wat de media ons aandragen,
toewensen aan mensen die in de media werken dat ze zich bewust zijn van hun verantwoordelijkheid …..
Kleine stapjes zetten om de ander persoonlijk te ontmoeten en zo uit eigen ervaring waar te nemen en te beleven hoe de ander anders is ……
oorlog en geweld kan alleen maar ontstaan als mensen elkaar niet kennen, vreemden zijn voor elkaar op afstand blijven of gaan staan
het zijn kleine stapjes van inkeer die te zetten zijn, ook door ons.

En verder mogen wij, die als gelovige gemeenschap bijeen zijn, hier ook tegen elkaar zeggen dat gebed belangrijk is omdat we erin geloven dat onze wereld ook Gods wereld is.
Ik eindig met een gebed dat opgeschreven is door een moslimvriend van pater Christiaan. Deze vriend was tweemaal minister in Egypte voor Islamitische godsdienstzaken.

God, gij zijt het tot wie wij ons richten
gij zijt het in wie wij ons vertrouwen stellenGij zijt het wiens hulp we inroepen
en gij zijt het tot wie wij smeken:
verleen ons de kracht van het geloof in u
en de goede wijze van leven
dank zij de richting gegeven door uw profeten en gezondenen.
En wij smeken u o God,
om ieder van ons trouw te doen zijn aan zijn geloof en zijn godsdienst,
zonder bekrompenheid waardoor we onszelf kwaad doen
en zonder fanatisme waardoor we onze landgenoten kwaad doen.
Wij roepen u aan Gij onze Heer en vragen u
om ons als broeders voor elkaar te zegenen:
dat eerlijkheid de gids moge zijn die ons leidt
rechtvaardigheid het doel dat we ons stellen
vrede het goed dat we erin vinden
Gij, Levende, Eeuwige
Aan U de glorie en de eer.
Moge het zo zijn