Waar gaat het om? Daar gaat het om! (1999)

Vanmorgen lag er een brief in de bus van de bisschop met het verzoek van kwart voor zeven tot zeven uur de klokken te luiden. Waar gaat het om? In dit geval om twee meisjes die absurd gewelddadig om het leven zijn gekomen.

De bisschop verzocht ook een minuut stilte gehouden. Waar gaat het om? Het gaat om de stilte in hoofd en hart, omdat alleen als je echt ergens bij stilstaat, je gevoel, je denken en je manier van leven kan veranderen.

Waar gaat het om? Wie deze dagen de nieuwsberichten en de commentaren enigszins heeft bijgehouden is voldoende op de hoogte van wat er zich in Gorinchem heeft afgespeeld. De associaties met de dood van Meindert Tjoelker dringen zich op. Twee meisjes, midden in het leven, doodgeschoten. Een drama in twee gezinnen, een drama dat gevoeld wordt door de hele Nederlandse bevolking. Een stille mars en massale steunbetuigingen.

Het is, denk ik, niet nodig nu vanaf de preekstoel de nieuwsberichten, de discussieprogrammaâs, politieke schermutselingen en diepzinnige beschouwingen over geweld en over selectieve verontwaardiging of juist de platvloerse bagatelliseringen te herhalen. Wat dan wel? Ik zou graag met u willen proberen om vanuit deze werkelijkheid waarin wij leven te kijken of het Evangelie ons een richting wijst.

Waar gaat het om in een wereld die steeds zinlozer lijkt? Wat is de zin van ons bestaan?
Îs-Morgens opstaan, naar je werk, je studie, het huis aan kant, voor de kinderen zorgen, anderen iets bijbrengen zodat ze zelfstandig door het leven kunnen. Eten, drinken, slapen, werken, feestvieren, liefhebben en genieten of teleurstellingen meemaken, worstelen, lijden en je van tijd tot tijd afvragen: ãwaar doe ik het voor?ä.

Ook als het allemaal lekker gaat kan je wel eens in een dip zitten. Dan zijn het meestal de aardige dingen van het leven die je er wel weer bovenop halen. Maar als er nu iets gebeurt dat alles zinloos maakt, of als je die stroom van bezigheden beziet, iedere dag hetzelfde, morgen weer, en volgend jaar, totdat je oud en grijs bent, totdat je dood gaat; als dat idee je bespringt, kan het je overkomen dat alles zinloos wordt. Als je dan een dierbare verliest, iemand die jouw leven kleur en zin gaf. Als bezigheden wegvallen, als je lichaam het laat afweten. Dan vind je zelfs geen vreugde meer in de gewone mooie dingen; van een zonsondergang tot een perenbloesem. Dan kan een kinderlach je niet meer bekoren, want dan denk je dat ook dit kind aan een zinloos leven begint. Dan durf je geen vader en moeder te worden, dan houdt alles op. Als er dan ook nog pijn en lijden is gaan mensen spreken van mensonwaardig, zinloos leven.

Misschien staat dit heel ver van je af. Misschien zit je goed in je vel en snap je niet dat anderen wel eens in een dip zitten. Dan is zoân minuut stilte ook van belang om er alleen al bij stil te staan dat anderen dat wel zo kunnen voelen. Als je dat beseft, dan voel je de stilte ook drukken. Dan kan het je ook wat benauwd worden om het hart, en dat is ook de bedoeling.

Ik vertelde daarnet dat ik met u zou willen proberen om vanuit deze werkelijkheid waarin wij leven te kijken of het Evangelie ons een richting wijst. Geeft het Evangelie hierop nu een antwoord? De voorkant van het boekje suggereert het: Waar gaat het om? Daar gaat het om.

Stel nu dat er na de dood van deze meisjes afgereageerd werd op de Turkse gemeenschap. Zie je wel, die buitenlanders. Stel dat de onverdraagzaamheid toeneemt, dat agressie met agressie wordt beantwoord; oog om oog, tand om tand, wolven in schaapskleren, o wee als er iets gebeurt; de een verscheurt de ander. Stel dat het zo gaat, en zo gaat het dikwijls.

Dan klinkt dit antwoord van het Evangelie waarschijnlijk heel vreemd: ãZie daar het Lam van God dat de zonden van de wereld wegneemt.ä Een lam tussen wolven, de omgekeerde wereld. Een Lam waarvan Johannes zegt: ãIk heb de Geest als een duif over Hem zien neerdalen, en op Hem blijvenä. Een mens als een lam, vol van Gods Geest, midden tussen de mensen die voor elkaar zijn als wolven.

Is dit het antwoord van God op de zinloze cirkel van kwaad? Een mens als een lam?

Het liefst zou ik nu opnieuw een minuut stilte houden. Dat we bij onszelf te rade gaan waar wij wolf en waar wij lam zijn. Waar wij onszelf met geweld verdedigen, met alle geweld onze positie handhaven, wanneer we onszelf geweldig vinden als we een ander eens flink de waarheid hebben gezegd en daar zelfs over opscheppen.

Of waar we wisten te zwijgen als een lam dat voor zijn scheerder staat. Waar wij waren als een lam dat zich niet kan verdedigen, onschuldig, terwijl we toch de schuld kregen. Wanneer begrepen we dat het beter was om niet met alle geweld onze waarheid te laten overwinnen.

Is dit Lam het antwoord van God op alle kwaad in de wereld, een mens waarvan Johannes de Doper zegt: ãDaar is het Lam van God dat de zonde van de wereld wegneemtä? Hoe neemt Hij dan die zonden weg? Door ze met het kruis mee te dragen. Door ze zelf te dragen, door ze niet terug te werpen op de schouders van de daders, de geweldenaars, de schuldigen.

Dan begrijpen we ook wat Paulus bedoelt als hij zegt: de dwaasheid van God is wijzer dan de wijsheid van mensen. Dan begrijpen we ook wat het betekent dat God liefde is.

Jezus doopt ons in zijn doopsel met zijn heilige Geest. Zijn geest verandert wolven in lammeren. Zijn Geest vervult mensen met liefde, een dwaze liefde, die vergeeft en de schuld van anderen op zich neemt, zo dwaas dat ze wijzer is dan grootste menselijke wijsheid.

En wat er dan gebeurt, dat is een wonder. Dan verdwijnt de zinloosheid. Dan krijgt zelfs het lijden betekenis en wordt het zinvol. Dan verdwijnt alle uitzichtloosheid. Dan wordt het kruis dat je altijd voelt iets heel anders. Dan voel je je opgenomen in Gods liefdevolle plan met de wereld en weet jij dat jij daaraan jouw deel bijdraagt.

Dan geniet je opnieuw van de lach van een kind, want dan heeft ook dat kind perspectief. Dan ervaar je vreugde bij iedere zonsondergang, want je kijkt uit naar de zonsopgang.
Dan zie je weer met dankbaarheid naar de bloesem, want er zullen nieuwe vruchten komen.
Dan vind je de weg om op zinloos geweld zo te reageren dat het kwaad niet doorgaat maar eindigt, omdat je door zijn Geest ook zelf wordt als dat Lam dat de zonden van de wereld wegneemt.

Waar gaat het om?
Daar gaat het om!
Amen.