Een zin uit het evangelie van vandaag is u allemaal zeer goed bekend: «Zie het Lam Gods, dat wegneemt de zonden der wereld.» Deze woorden spreken wij zeer vaak uit en velen vragen zich soms af wat ze betekenen. Het zijn woorden, beelden die voor een moderne mens, die niet zo vertrouwd is met de bijbel erg vreemd zijn.
Wat betekent het toch dat men Jezus Christus in verband brengt, of zelfs beschrijft als een lam dat de zonden wegneemt? In de liturgie gebruiken we vaak beelden die ons niet veel zeggen en misschien soms ergeren. In de eerste lezing van vandaag wordt bijvoorbeeld gesproken over het volk van Israël. Ik vraag me af hoe men deze tekst vandaag leest in een kerk te Bethlehem of Ramalah? Zo is dat ook met dat Lam Gods. Jezus wordt geassocieerd met een schaap, een dier. Ik ga proberen dat even te verduidelijken.
Wij spreken soms in onze gewone taal over een zondebok, over een zwart schaap, iemand die we beladen met alle zonden van de wereld. Tijdens het nazi-regime werden de Joden beschouwd als de zwarte schapen. Zij werden beladen met alle schuld voor wat er misliep in de maatschappij.
Dat beeld komt uit de bijbel. Op de grote Verzoendag, Yom Kippour, werd als teken van verzoening een zondebok (of een lam?) de woestijn ingejaagd. De zonde werd zo uit de maatschappij verbanden. (Leviticus 16 20-22)
Er is ook het beeld van Jesaja dat de Joden goed kennen: de Messias zal zijn als een schaap dat naar de slachtbank wordt geleid, als een lam dat stom is voor zijn scheerders en geduldig zijn lot ondergaat. (Jesaja 53 6-7).
Johannes stelt dus Jezus voor als de Messias die niet zal komen heersen als een koning of keizer. Hij zal het zwart schaap worden dat de zonde van de wereld zal wegnemen. Niet door geweldig te zijn - door geweld te gebruiken, zoals wij dat zouden doen - maar door het kwade te bestrijden met het goede.
De zonde van de wereld is: niet willen geloven dat de zin van deze wereld in de dienstbaarheid gelegen is. De methode (als ik dat woord mag gebruiken) die Jezus gebruikt om het Godsrijk in de wereld te brengen is de dienstbaarheid tot het uiterste toe. Geweld gebruiken is bijna altijd destructief. Zachtmoedigheid is constructief, zelfs als de schijn anders is. Zachtmoedigheid nu veronderstelt veel moed. Probeer maar eens met zachtheid te reageren op toestanden waarbij wij onszelf bedreigd voelen.
Als Jezus de zonde van de wereld wegneemt, dan wil dat zeggen dat hij aan de wereld wil tonen hoe Hij het rijk Gods in deze wereld wil vestigen, hoe wij in deze moeilijke wereld moeten opkomen voor Gods gerechtigheid. Jezus ‘neemt de zonden van de wereld weg’ niet door zich te laten dienen maar door zelf de mensen te dienen, en in de allereerste plaats de kleinen en de armen.
Iemand zou zich kunnen afvragen: maar heeft Hij de zonden van de wereld werkelijk kunnen wegnemen? De zonde bestaat toch nog altijd en tenslotte heeft de zonde Jezus toch aan een kruis doen sterven, zoals er nog velen vermoord zijn die in dezelfde zin van het leven geloofden, een Ghandi, M.L. King, een Romero. Zijn dat allemaal geen slachtoffers van een utopie? Waar is hun overwinning?
Centraal in het geloof van Christenen staat de opstanding van Jezus Christus. De dood had bij Hem niet het laatste woord. Jezus heeft gelijk gekregen van God. Het is niet de kruisdood die de wereld gered heeft van zonde en dood. Door zijn verrijzenis heeft Jezus de zonden van de wereld weggenomen.
Ik las ergens het verhaal van een Prügelknabe. Een Prügelknabe was een gewoon volkskind, dat even oud was als het kind van de koning. Als het koningskind eigenlijk straf verdiende, kreeg het volkskind deze straf. Zo werd er toch voldoening geschonken aan de gerechtigheid. De fout werd door een ander goed gemaakt. (cfr The Whipping Boy, film uit 1994).
Zo iets kunnen we ons nu niet meer voorstellen. Dat was ook heel onrechtvaardig. En toch heb ik de indruk dat de mensen eeuwenlang Jezus beschouwd werd als een Prügelknabe die door God gestraft werd om de zonden van de mensen weg te werken. Heel anders is het te geloven dat Jezus Christus de zonden overwonnen heeft door zijn verrijzenis. Het leven haalt het op de dood. Dat is puur Christendom.
Voor velen is dit moeilijk te aanvaarden. Geloven is immers niet evident. En dat is de hoopvolle en toch - voor zo velen de moeilijke - kern van ons geloof.