Door samenhorigheid en eensgezindheid (Fil., 2,2)

Overeenkomst, cohesie en verstandhouding zijn nodig in een groep. Een verbrokkelde gemeenschap vervalt. Het geharrewar over bevoegdheden, het innemen van harde standpunten, het diaboliseren van de tegenpartij, dat alles heeft ons land in de coronatijd geen goed gedaan.

Twee zonen

Door de weigering van de ene en de late inzet van een ander loopt het werk achterstand op. Zo gaat het in het parabeltje dat Jezus vandaag vertelt over een vader en zijn twee zonen. Ze kijken niet naar en zorgen niet op dezelfde wijze voor de wijngaard. Hun inzet is ongelijk. De ene broer belooft, maar voert niet uit wat hij belooft te doen. De andere keert zich eerst af van het werk, maar herpakt zich en gaat in de wijngaard werken. Slaagt hij er tenslotte toch in om zijn broer mee te krijgen zodat ze samen het werk doen? Doen is belangrijker dan beloven. De joodse wet legt terecht de nadruk op het handelen. De orthopraxie haalt het op de orthodoxie.

Jezus richt zich tot twee groepen, tot de vooraanstaande van het joodse volk, die hem niet volgen en een groep van miskenden, die hij opneemt en feliciteert om hun bekering. Paus Benedictus actualiseerde bij zijn bezoek aan Duitsland deze laatste groep. Hij zei dat agnostici, die begaan zijn met de vraag naar God, mensen die gezondigd hebben maar verlangen naar een zuiver hart, dat deze dichter bij het rijk Gods staan dan kerkelijke klanten, die enkele nog het bestel zien zonder zich te laten raken door geloof. “Ihr habt es gesehen, und doch habt ihr nicht bereut und ihm nicht geglaubt“ (Mt 21,31-32). In die Sprache der Gegenwart übersetzt könnte das Wort etwa so lauten: Agnostiker, die von der Frage nach Gott umgetrieben werden; Menschen, die unter ihrer Sünde leiden und Sehnsucht nach dem reinen Herzen haben, sind näher am Reich Gottes als kirchliche Routiniers, die in ihr nur noch den Apparat sehen, ohne daß ihr Herz davon berührt wäre, vom Glauben berührt wäre. »

Onderlinge liefde

Van de groep die rondom Jezus ontstaat en die een teken moet zijn van het rijk der hemelen hier onder de mensen, verwacht Jezus onderlinge liefde, de bereidheid om te dienen en de kleinen op te nemen, om een broeder en zuster vergiffenis te schenken en het doen van gerechtigheid. Hij verwacht van zijn gemeenschap dat ze groeit en zich vormt rondom het dubbelgebod: “God beminnen en de naaste als zichzelf.”

In het evangelie van Johannes en in de gemeenschap van Johannes geldt de liefde als stelregel. Dit is mijn gebod dat gij elkander liefhebt.

De Handelingen van de apostelen schetsen een ideaalbeeld van de jonge gemeenschap in Jeruzalem die eensgezind was. Al klinkt dat later al gans anders bij Jacobus die vraagt van waar al die veten komen.

Paulus zet zich in voor de verkondiging van Jezus onder de heidenen. In zijn brieven benadrukt hij de onmisbare band van de liefde. Hij laakt de partijvorming, zoals hij deze vaststelt in de kerk van Korinthe. Daar waren minstens vier partijen. Paulus is er niet gelukkig om. ”Ik doe een beroep op u bij de naam van onze Heer Jezus Christus; weest allen eensgezind, laat er geen verdeeldheid onder u zijn; wees volkomen een van zin en van gevoelen” (1 Kor 1,10). Deze brief bevat zijn loflied op de liefde, een hymne maar vooral een dringende uitnodiging om zorg te dragen voort de mensen met wie je samenleeft en verbonden zijt door het doopsel als ledematen van één lichaam.

Christenen in Filippi

Paulus is sterk verbonden met de christenen in Filippi. Dit was zijn eerste christelijke gemeenschap op Europese bodem. Ook hen houdt hij de opdracht voor ogen om een gemeenschap te zijn van de Geest, waar hartelijkheid is en mededogen, eenheid van denken en eenheid van liefde, samenhorigheid en eensgezindheid.

Dit is hoog gegrepen. Dat de eenheid er niet altijd was en is, dit tonen ons zowel de geschiedenis als de actualiteit. Er is verscheidenheid en dit mag volgens een aloud gezegde. In necessariis unitas - in dubiis libertas - in omnibus caritas. Eenheid in het noodzakelijke, vrijheid in wat twijfelachtig is, maar boven alles de liefde. Zorg dragen voor de eenheid en de onderlinge verstandhouding. Op Internet zijn er websites met een katholiek etiket en een zware dosis giftigheid. Kan je katholiek zijn en de huidige paus verketteren omwille van zijn oproep voor sociale gerechtigheid en zijn zorg om het gemeenschappelijk huis? Help je de wereld vooruit met in alles een samenzweringscomplot te zien?

Wij hebben allen baat om de dringende oproep van de apostel Paulus op te volgen. De apostel schrijft aan de gemeente van Filippi:

Geef niet toe aan partijzucht en ijdelheid.

Acht een ander hoger dan jezelf.

Laat niemand alleen zijn eigen belangen behartigen, maar liever die van zijn naasten.”

Zo gemakkelijk is dit niet. We zweren graag bij ons eigen gelijk en houden van ons ego. We verdragen niet dat een ander ons terechtwijst. « Une grande misère parmi les hommes, c'est qu'ils savent si bien ce qui leur est dû et qu'ils sentent si peu ce qu'ils doivent aux autres » (Franciscus van Sales).

Langs kleine gebaren kunnen we al bijdragen tot eerbied voor een ander. Bert Roebben doet dit in een pleidooi voor hoffelijkheid. Tegenover een cultuur van cynisme staat deze van de hoffelijkheid. Die cultuur van de hoffelijkheid is verrassend eenvoudig: een goeiemorgen aan de schoolpoort, een compliment in de klas, een moment van aandacht voor de ander die in nood verkeert, een meningsverschil dat hoffelijk wordt uitgepraat een grondhouding van ‘na u’. Die cultuur wordt voorgeleefd door ouders, juffen en meesters, die geloofwaardig zijn en die op die deugden vandaag waar ook mogen aanspreekbaar zijn. De heterogeniteit zal in onze superdiverse samenleving in veel opzichten nog complexer worden. Weerbarstige verschillen in visie en levensbeschouwing toelaten en toch hoffelijk met elkaar blijven omgaan, is de uitdaging voor school en samenleving” (Bert Roebben, Tertio n° 1.029, 30 oktober 2019).

Gericht op Jezus

Leg het zwaartepunt niet bij jezelf, zegt Paulus. Richt je vooral op de gezindheid die Christus bezielde. Hier haalt Paulus die prachtige oude hymne aan die het leven van Jezus bezingt en samenvat. Het is de hymne van de Goede Week.

Jezus heeft zich ontledigd. Hij heeft de gestalte van een dienstknecht op zich genomen. Hij is de man die diep kon buigen en knielen om te dienen. Van hem vertrekt de oproep tot deemoed en nederigheid, allicht woorden en houdingen die niet zo modern zijn. Op 28 september 1978 overleed paus Johannes Paulus I, Hij was maar 33 dagen paus en had maar vijf algemene audiënties kunnen houden. Zijn leuze was humilitas, nederigheid. Bij die keuze speelde zowel het besef van afkomst en eigen beperktheden mee, alsook de invloed van heiligen die hij bewonderde zoals Franciscus van Sales. In dit korte pontificaat heeft hij door zijn eenvoud en nederigheid een grote uitstraling gehad.

Jezus heeft zich laten leiden door de maat van de liefde en wenst dat wij die gebruiken. “De maat van de liefde is de liefde zonder maat” (Sint Bernardus) « Il faut tout faire par amour et rien par force, il faut plus aimer l’obéissance que craindre la désobéissance. » Jezus was gehoorzaam tot de dood, tot de dood op het kruis. “Daarom heeft God hem hoogverheven en hem de naam gegeven die boven alle namen is.”

Jezus was niet zoals de zoon die ‘ja’ zei en toch niet ging werken in de wijngaard. Hij was evenmin de zoon die eerst had geweigerd en daarna spijt kreeg en toch ging werken. Hij is de zoon, die ‘ja’ zei aan zijn Vader en zijn taak opgenomen heeft en volbrengt wat de Vader hem heeft opgedragen. “Hij was niet ‘Ja en Neen'; in Hem was het slechts ‘Ja’ (2 Kor 1,19).