DE EIGENLIEFDE VAN DE RECLAME
Waarom irriteert mij dat televisiespotje zo mateloos? Een vrouw smeert haar gezicht in met een wonder-crème. Dan kijkt ze me aan en vraagt waarom ze zich dit kostbare spul permitteert en zwoel fluistert ze: "Omdat ik het waard ben...! U toch ook?" Of neem dat spotje van een reisbureau dat mij verzekert dat ik toch zo heel erg een vakantie heb verdiend. Ze zijn erg ìn: reclames die mij aanmoedigen om van mezelf te houden, met een ijsje of een kop soep. Kennelijk hebben wij zulke aanmoedigingen nodig. Ik niet, niet van een juffrouw in een kathode-buis die mij helemaal niet ziet zitten.
Ik vond het een prachtige zin, vroeger in de catechismus, het antwoord op de vraag hoe we God moesten liefhebben. Het klonk als een klok: "We moeten de Heer onze God liefhebben met geheel ons hart, geheel ons verstand en geheel onze ziel." Dat onderscheid tussen hart, verstand en ziel was intrigerend. Waren het drie manieren van liefhebben?
Hoe gaat dat: liefhebben met je verstand? Is dat een soort verstandshuwelijk?
Liefhebben met je hart was ook wel gek, maar een hartje, gesneden in de bast van een boom, kenden we als een teken voor verliefdheid.
Liefhebben met de ziel was helemaal raadselachtig. Het had iets van na-de-dood. Zoiets als dat doopsel van begeerte dat jong gestorven baby's geacht werden te ontvangen.
Vandaag kwamen we de zin tegen bij Mattheus. Ineens lijkt de bedoeling heel duidelijk. Ik lees in de nieuwe vertaling ook niet meer ‘ziel' maar ‘kracht'. Het is een bijbelse manier van spreken. Driewerf liefhebben, beschreven in kleine variaties, betekent: we moeten God heel erg liefhebben. We kunnen God niet genoeg liefhebben, maar het tweede gebod is daaraan gelijk: houd evenveel van de ander als je van jezelf!
GOD
In de oude spiritualiteit, nog tot aan het begin van deze eeuw, wekte de liefde voor God de grootste nieuwsgierigheid wekte. In de loop der tijden heeft een hartstocht voor het goddelijke veel mensen gedreven tot ongelooflijke prestaties. Egyptische monniken brachten hun leven door op een pilaar of aten alleen maar gras ter ere van God. Ierse pelgrims bevoeren in kleine scheepje de wereldzeeën en stortten zich in wanhopige avonturen. Middeleeuwse bouwers schiepen kathedralen. Of zouden die monniken iets autistisch hebben gehad en gaven hun stunts een invulling van hun eigen bestaan? Zochten de kathedralenbouwers eigen roem?DE NAASTE
In mijn jeugdjaren kwam de aandacht meer op de naastenliefde te liggen. Je moest van je naaste houden, je moest je brood met hem delen. Je moest je schamen dat er honger was in de wereld, terwijl jij baadde in ongekende weelde. Het was het geloof van een generatie die geschrokken de balans opmaakte nadat concentratiekampen ontmanteld waren en ondenkbare wreedheden onthuld. Het was de spiritualiteit van de gelovige die zich bewust werd van de enorme honger in de wereld.JIJZELF
Het is tenslotte iets van de negentiger jaren om dat laatste stuk uit Jezus vergelijking te benadrukken. Je moet ook van jezelf houden. Kennelijk is dat het moderne probleem.Onze maatschappij is erg ingewikkeld. Een kind moet al jong heel veel presteren. Het wordt als intensief bespeeld met gevoelens van aanmoediging en afkeuring: "Ik vind je lief als..., als je de volgende keer minder rommel maakt, als je twee centimeter hoger springt, als je vlotter leert breien of van de zes min een zes maakt. We hebben te weinig de weldadige rust ervaren van warme armen om ons heen die zeiden: ik houd van je, precies om wie je bent, niets meer en niet minder! Zo is Gods liefde.
NORMEN EN REGELS
Normen en wetten zijn er altijd geweest om die liefde voor elkaar te regelen. In het boek Exodus staan er heel wat geformuleerd. Wie ze leest realiseert zich dat zinloos geweld niet iets van onze tijd zijn. Het is van alle tijden.Zo lees ik in Exodus: "Wanneer mannen met elkaar vechten en iemand slaat zijn tegenstander zo dat hij er niet aan sterft maar toch het bed moet houden, dan geldt het volgende. Kan die man weer met een stok buiten lopen, dan gaat degene die geslagen heeft vrijuit. Wel moet hij de gedwongen werkeloosheid vergoeden en de dokterskosten." Zo zijn er wetten bij doodslag en bij schade door een dolle stier, bij mishandeling van slaven en alle mogelijke situaties. Gedragsnormen vertalen de naastenliefde.
"Behandel vreemdelingen behoorlijk, want je bent zelf vreemdeling geweest." Behandel mensen in nood fatsoenlijk, want je kunt zelf in een noodsituatie komen. Vraag geen rente als je een arme iets hebt geleend, want je mag van zijn nood geen misbruik maken. En als je zijn mantel als onderpand hebt aangenomen, geef hem dan terug voor de nacht, want hij moet erin wonen.
Die liefde voor elkaar waaruit onze Godsliefde moet blijken vindt zijn vertaling in regels, in gedragscodes en omgangsvormen. Dat besef wint gelukkig hoe langer hoe meer terrein.
DE 'LOEMEL' VAN GEERT
Lieve kinderen.Hou jij veel van pappa en mamma? Dat merk je het beste als je een paar dagen bij je tante logeert. Of als je gevallen bent en er komt bloed uit je knie. Maar mensen kunnen nog van veel meer houden. Ik ken iemand die houdt verschrikkelijk veel van orchideeën. ‘s Morgens vroeg praat hij met ze: "Nou, jij staat er mooi bij. Zal ik je vandaag eens een klein slokje cola geven?" Ik ken iemand anders die houdt van de Spice Girls. Als hij hun muziek hoort doet ie zijn ogen dicht en begint te swingen met armen en benen. George houdt van zij postzegels en Annelies van haar knuffel. Je snapt het soms niet. Geert begint te krijsen als hij zijn "loemel" niet heeft. Die loemel is heel lang geleden een knuffeltje geweest. Maar het zachte is uit de buik, de ogen zijn eraf en de oren ook. Het is nog maar een vaal stukje vieze, al te vaak gewassen stof. Het is goed als je veel liefde voelt. Achter alles waar we van houden, is God. Achter de schepping is de Schepper die alles heeft gewild. Dus wie van lieve dingen houdt, houdt ook van God. Daarom zijn we hier om tegen God te zeggen: dank je wel, voor de knuffels en de dieren en voor alle lieve mensen.