Witte Donderdag (2011)

Wat was dat mooi, verleden week dinsdag, in de Lutherse kerk aan het Spui. Wij keken, in het kader van de filmcatechese in de vastentijd, sinds jaar en dag samen met Oranjekerk en Ignatiushuis georganiseerd, naar Des hommes et des dieux, de film van Xavier Beauvois over de monniken van Tibhirine, een trappistenklooster in Algerije, waarvan de bewoners, in 1996, werden uitgemoord door moslimfundamentalisten. In de film zien we hoe mooi de monniken leven. We zien hoe goed, hartelijk, vertrouwvol en respectvol de wederzijdse verhoudingen zijn met de islamitische dorpsbewoners. Maar we zien ook dat er onweer in de lucht zit. Er zijn gewelddadige incidenten. Mensen die niet in het plaatje van de fundamentalisten passen worden wreed vermoord. Er wordt druk uitgeoefend op de monniken: ga toch weg! Ze staan voor een dilemma. Als ze weggaan - dan krijgen de fundamentalisten hun zin. En welk voorbeeld geven de monniken dan aan de bevolking? Dat je moet buigen voor druk, dwang en geweld? Dat je je moet laten leiden door je angst? Nee! Dat nooit. De monniken, de christenen, willen zich laten leiden door Jezus Christus, door Zijn Geest. "Een leerling staat niet boven zijn meester!" Dus: de monniken blijven.
Ademloos hebben wij zitten kijken. Twee uren lang kon je een speld horen vallen in de Lutherse kerk. Vlak vóór dat het geweld, het onweer, losbarst vieren de monniken feest, misschien zelfs Pasen. We zien hoe ze aan tafel gaan, in stilte. Er is muziek: het Zwanenmeer van Tsjaikovski. Er is wijn. En we zien de gezichten van de monniken. Die gezichten spreken boekdelen. Bezorgdheid, vertrouwen, pijn en vreugde: we zien het allemáal op die gezichten.
Ik denk, veelgeliefden: de film treft in deze scène precies de sfeer van deze Witte Donderdag. De atmosfeer daarvan wordt in de film prachtig tot uitdrukking gebracht.

In de eerste lezing op deze avond hoorden wij over het Joodse volk dat op het punt staan om Egypte, het land van de slavernij, te verlaten. Het paaslam wordt geslacht. De beide deurposten en de bovenbalk van de deur worden bestreken met het bloed daarvan. Men eet het lam, de lendenen omgord, de voeten geschoeid en met de stok in de hand. De engel des doods zal hun huizen voorbijgaan, overslaan. Dat is "pesach" - "Pasen". Het woord betekent "voorbijgaan", "overslaan". Maar Jezus wordt nίet overgeslagen. En de monniken van Tibhirine zijn ook niet overgeslagen. En wij worden geen van allen overgeslagen. Want: ieder huisje heeft zijn kruisje. En laat dat "-je" er maar gerust van af. Gróót en zwáár is vaak het kruis dat mensen te dragen hebben. Denk aan de mensen in Alphen aan de Rijn. Denk aan de ouders van de misbruikte kinderen hier in Amsterdam en waar niet ... We moeten er aan gelóven, aan het kruis, of je nu wilt of niet. Het is goedschiks of kwaadschiks. Dat kruis: je kunt er voor weg lopen, voor wegvluchten, maar je kunt het ook aanvaarden. Je kunt het zelfs omarmen. Ave crux spes unica. Gegroet, kruis, enige hoop! Jezus heeft dat gedaan. De monniken van Thibirine hebben dat gedaan. Maar in Alphen aan de Rijn en in het tegenwoordige Amsterdam is dat nίet zo gemakkelijk. "Kerk wordt genegeerd" kopte de Metro vandaag. Ja, dan krijg je dat natuurlijk. Mét de kerk raakt ook het kruis van Jezus Christus natuurlijk gemakkelijk uit beeld - en daarmee misschien ook wel de bereidheid en het vermogen van mensen om hun eigen kruis te dragen, om daar een zίn aan te geven.

En welke zin hééft Jezus dan gegeven aan Zijn kruis, aan de dood Hem aangedaan? Ik denk: Hij heeft, voor zichzelf én voor ons, de betekenis ervan getransformeerd. Van Zijn dood, van Zijn kruis heeft Hij gemaakt: een geschenk, een gave, een cadeau aan ons. Op de avond vóór Zijn kruisdood (en daarnaar verwijzend) heeft Hij het gedaan in brood en wijn, Zijn Lichaam, Zijn Bloed. In, door en met Zijn dood voedt Hij ons. Hij voedt ons met Zijn moed en met Zijn vertrouwen, sterker dan de dood. En daarmee reinigt Hij óns van onze lafheid, van ons ongeloof, van al onze zonden. Hij reinigt onze binnenkant met Zijn Lichaam en Zijn bloed zoals Hij in de voeten van Zijn leerlingen de buitenkant reinigt. En als je Hem niet Zijn gang laat gaan, als je het Hem niet láát doen - dan kun je Zijn leerling niet zijn. God in Jezus is sterker dan het kruis. Zo wordt Jezus' kruis een lichtend teken. Denk maar aan het kruis zoals het deze avond door Gouda wordt gedragen in The Passion. De t.v. zendt het uit. Wij ontvangen Jezus als geschenk. En aanvaard je dat geschenk, dan kun je het ook zelf wórden. Moge het zo zijn. Amen.