Beste vrienden,
Dat was toch wel echt revolutionair. Zoiets was er in de ganse geschiedenis van de mensheid nog nooit gebeurd. Vrije tijd voor iedereen, voor de koning en voor de koningin, voor de gewone man en voor zijn vrouw, voor de zoon en voor de dochter, voor de slaaf en de slavin, ja zelfs voor de vreemdelingen die zich in het land bevonden. Het was een absolute nieuwigheid: een dag waarop iedereen, zonder onderscheid, kon rusten, gewoon uitrusten en nieuwe krachten opdoen.
Voor Israël was dat het duidelijkste teken, dat het volk uit de verknechting was bevrijd. Toen men nog in Egypte was en Israël nog in slavernij en verknechting leefde, kon men daar alleen maar van dromen! Een rustdag? De Egyptenaren zouden dat knechtenvolk wel mores hebben geleerd wanneer ze ook maar op het idee zouden gekomen zijn om zoiets als een rustdag op te eisen.
Daarom was de sabbat voor Israël in de eerste plaats een teken van bevrijding, een teken van vrijheid, een teken voor het feit dat Israël nu een vrij volk was geworden. God had zijn volk bevrijd, Hij had dat volk de mogelijkheid gegeven om te rusten, iets wat in de oudheid normaal alleen was voorbehouden voor de Goden en de heersers.
Toegegeven, vandaag kunnen we ons nog maar moeilijk voorstellen wat voor een ongelooflijk grote betekenis dat voor de mensen van toen moet gehad hebben. Vrije tijd, dat is voor ons tenslotte toch heel vanzelfsprekend geworden. Daar denken we toch helemaal niet meer over na. Wie naast de zondag ook nog de zaterdag, en door de verkorting van de arbeidstijd dikwijls ook nog een stuk van de vrijdagnamiddag als vrije tijd ter beschikking heeft, om niet te spreken van de talrijke feest- en verlofdagen, die kan zich maar zeer moeilijk voorstellen wat voor een ongelooflijke stap die wekelijkse rustdag voor iedereen, zonder onderscheid, moet zijn geweest.
Wij beschikken intussen reeds over een dergelijke grote mate aan vrije tijd, dat velen onder ons al niet meer weten wat ze met al die vrije dagen moeten aanvangen. Wij hebben al een echte industrie in het leven geroepen die niets doet dan erover na te denken wat mensen in hun vrije tijd allemaal zouden kunnen doen. Moest je dat toen aan de Israëlieten hebben verteld, ze zouden het niet hebben begrepen.
En nog minder zouden ze het hebben begrepen, wanneer we hen zouden vertellen dat de mensen van vandaag, ondanks hun vele vrije tijd, toch niet veel gelukkiger of meer tevreden zijn dan zij toen.
Wanneer we hen zouden vertellen hoeveel stress het ons bezorgt wanneer er weer eens een feestdag nadert; en dat we meestal heel blij zijn wanneer die feestdagen dan terug achter de rug zijn! Wanneer we hen zouden vertellen hoe uitgeput sommige gezinnen in hun vakantieverblijf toekomen na alle problemen met inpakken en daarna de vreselijk lange files op de autostrades.
Wanneer we hen zouden vertellen dat wij op zondagavond dikwijls nog veel meer vermoeid zijn dan na een ganse werkweek. Wanneer we hen dat allemaal zouden vertellen, dan denk ik dat ze gewoon hoofdschuddend zouden blijven staan. Zoiets zouden ze helemaal niet kunnen begrijpen.
Het is toch wel vreselijk dat wij met dat Godsgeschenk van regelmatige vrije tijd, dat we in het oude Israël voor het eerst ontmoeten, niet beter weten om te gaan.
Opdat vrije tijd me goed zou doen, is er blijkbaar meer nodig dan alleen maar het feit dat ik die vrije tijd heb. Opdat die vrije tijd mij goed zou doen, moet ik blijkbaar eerst ook weten hoe ik hem denk te vullen – en vooral, hoe ik hem zinvol kan invullen! En blijkbaar kunnen maar zeer weinig mensen dat uit zichzelf. Blijkbaar moeten we ook dat leren, en hebben we ook daar een handleiding voor nodig.
Ik denk dat we daarnet in de lezing een dergelijke handleiding hebben gehoord. Want juist daarover spreekt het boek Deuteronomium in deze tekst: Hier is er één dag in de week die jullie cadeau krijgen. Die dag wordt jullie geschonken opdat hij jullie goed zou doen. Houdt hem heilig!
Dat is de handleiding die de Bijbel ons geeft: Behandel deze dag als een heilige dag. En wanneer we het Hebreeuwse woord grondig bestuderen wil dat heel concreet zeggen: maak hem helemaal los, los van het alledaagse, zet hem apart, waardoor hij heel bijzonder wordt. Heilig deze dag betekent: maak er iets heel bijzonder van, maak er een dag van die anders is dan alle andere dagen, een dag waarop je juist niet doet wat je op al die andere dagen doet!
Maar een dag wordt niet uit zichzelf bijzonder. Een bijzondere dag heeft ook een bijzonder accent nodig. Israël heeft dat begrepen, en heeft zich op die dag dan ook met de Heilige Geest, met God zelf, verbonden.
De Sabbat werd de dag waarop men zich op God bezon, de dag waarop men zich herinnerde dat het God was die zijn volk de vrijheid had geschonken, dat Hij het was die aan het volk de mogelijkheid had gegeven om de ganse week niet als slaven voor vreemde heersers, maar als vrije mensen, te werken, zodat ze voor zichzelf en voor hun eigen gemeenschap konden zorgen.
Daardoor werd de Sabbat een dag waarop de mensen werkelijk tot rust konden komen. Een dag van nieuwe kracht en nieuwe orientering. Een dag wiens werking over de ganse erop volgende week uitstraalde.
Misschien moeten we dat opnieuw van het oude Israël leren. Misschien moeten we ons daar terug helemaal opnieuw bewust van worden. Wanneer wij onze rustdag, de eerste dag van de week, de zondag, de dag waarop Jezus Christus is verrezen, terug bijzonder willen maken, dan heeft ook die dag een eigen accent nodig. Dan heeft die dag een plaats nodig waar wij aan het bijzondere, het heilige, aan God heel bewust zelf ruimte kunnen geven; Die ruimte ontstaat in de eredienst.
Daar kunnen we God zelf terug een ruimte geven in ons leven. Daar kunnen we Hem tonen dat wij met Hem verbonden willen zijn. Daar kunnen wij tot rust komen en het jachtige leven van alledag even opzijzetten.
Ik weet niet, misschien kunnen sommigen datzelfde ook bereiken tijdens een boswandeling. Geen probleem! Maar ik ben ervan overtuigd dat het in een gemeenschappelijke viering beter lukt. Zo wordt de zondag een bijzondere dag die mij goed doet, die me oriëntering meegeeft en die ook uitstraalt in de daaropvolgende week
Ge moet het van mij niet geloven, maar ik kan het u wel aanbevelen. Wat jullie doen, dat beslist ge zelf, het is tenslotte jullie leven. Amen