“Een nieuwe leer met gezag”, tot verbazing van allen; “Jezus onderrichtte niet zoals de schriftgeleerden maar als iemand die gezag bezit”. Dit hoorden we zonet in het Evangelie.
Het deed mij spontaan denken aan twee dingen. Vooreerst aan mijn schooltijd. Het zal wel van alle tijden zijn maar wij hadden leerkrachten mét gezag en ook sommigen zonder gezag.
De enen slaagden erin de klas te boeien en stil te houden terwijl het bij de anderen steeds een strijd was om de orde te handhaven. Wat gaf de één wel gezag en de andere juist niet ?
Het lag alleszins niet de inhoud van het vak of aan de leeftijd van de leerkracht. Waaraan dus wel ? Misschien toch wel belangrijk om na te gaan; het kan een hulpmiddel zijn voor wie onderwijsambities koestert. Het tweede wat dit stukje Evangelie bij mij opriep was de toespraak van Barack Obama bij zijn eedaflegging. Die man heeft niet alleen redenaarstalent en maar hij komt mij vooral over als iemand met gezag. En laat het nu net datgene zijn wat ik bij zijn voorganger miste. Nochtans zijn beide president van de Verenigde Staten, dus bekleed met de hoogste macht ter wereld. Ook hier de vraag: wat maakt het verschil ? Wat geeft aan de één gezag en niet alleen macht ?
Ik vermoed dat er een dosis aangeborenheid in meespeelt. Sommige mensen stralen van nature een zeker gezag uit. Je hebt er respect voor, los van de functie die ze uitoefenen, hun diploma, familieafkomst of de dikte van hun portemonnee. Maar dit verklaart niet alles.
Gezag heeft volgens mij meer te maken met eerlijkheid en oprechtheid, m.a.w. wanneer je voelt dat die mens ook meent wat hij zegt. De daden of woorden moeten overeenstemmen met elkaar en met wat er diep in die mens leeft. Dat geeft gezag. Op voorwaarde natuurlijk dat je iets te zeggen hebt; dat er een innerlijke bezieling of overtuiging is en ook een dosis zelfvertrouwen, dat je achter wat je wil overbrengen, staat. Wie angstig is, zal zelden veel gezag uitstralen. Laat het mij nog op een andere manier verduidelijken. Het tegenovergestelde van gezag is macht. Nochtans is macht in de praktijk dikwijls het middel bij uitstek om je waar te verkopen of invloed uit te oefenen. Velen verwarren ook gezag met macht en soms gebeurt het dat gezag leidt tot ongebreidelde machtsuitoefening met alle gevolgen van dien. Waar ligt het verschil ? Gezag is een innerlijke houding, iets wat je uitstraalt; bij macht doe je altijd beroep op iets uitwendigs om je doel te bereiken. Dat kan van alles zijn: straf (al dan niet met de nodige dreiging tot), wapens, politiek, wetten, godsdienst, geld … in de loop van de geschiedenis heeft men van alles gebruikt en aangewend om toch maar invloed uit te oefenen op de medemens. Machtsdenken is zo oud als de mens en heel verleidelijk. Wie oefent er niet graag macht over iemand uit, al dan niet overgoten met een dosis gezag ? Het is een valkuil waar ook onze Kerk als instituut is ingetrapt en waar we nu, zeker in ons land, de gevolgen van dragen. Met Jezus in het Evangelie van vandaag voor ogen is het de bedoeling dat we als Kerk gezag uitstralen op moreel en menselijk vlak. Maar eigenlijk zijn we lange tijd een instituut geweest dat op veel te veel vlakken in de samenleving macht in plaats van gezag uitoefende. Men was genadeloos voor andersdenkenden en men bond mensen aan zich door te dreigen met de hel of met andere straffen. Die tijd is gelukkig voorbij, maar we likken nog onze wonden want met de macht zijn we ook veel gezag kwijtgespeeld. En dat is spijtig want ik denk dat we toch iets te zeggen of te betekenen hebben. Maar laat het een les zijn dat we een leer met gezag te verkondigen hebben en niet met macht.
Lieve mensen, elke periode in de geschiedenis kent haar profeten: mensen die bekwaam zijn om te vertolken wat er leeft in het denken en het aanvoelen van velen. Het zijn soms ook mensen die het aandurven een nieuwe koers te gaan varen vanuit een innerlijk gezag en niet vanuit macht want het is hen niet te doen om zichzelf maar om het welzijn van allen. Ik denk dat onze tijd net zoals Jezus’ tijd rijp is voor zo’n profeten want - met Lichtmis voor ogen – hebben we meer dan ooit nood aan mensen die wat licht brengen in de duisternis en ook lichtbakens zijn of uitzetten.