Het zit op de bank, kijkt tv en wordt steeds dikker.
Dit staat op een ansichtkaart die thuis in de studeerkamer hangt. Blijkbaar intrigeert de tekst me, in de zin van: wie de schoen past trekke hem aan. Ergens anders bij mij in huis hangt een kalender. Met elke week een andere uitspraak. Maar de afgelopen week trakteerde deze kalen-der op een minstens zo intrigerende oneliner, van meester Eckhart, de 13de-eeuwse mysticus:
Het oog waarmee ik God zie, is hetzelfde oog waarin God mij ziet.
Twee verschillende oneliners: de ene over tastbare, materiële zaken, de ander gaat over mijn innerlijk, over het zien van het onzichtbare. Maar beide uitspraken hebben ook wat met elkaar gemeen. Ze willen ons namelijk snel even een inzicht geven, ze willen ons leven vanuit een ander perspectief tonen. Ons helpen, zeg maar.
Ook het evangelie van vandaag is kort, erg kort! Nog net geen oneliner. Het is zó kort dat je er alle kanten mee uit kunt als verkondiger. Ik vind dat eerlijk gezegd best wel moeilijk. Vooral omdat Jezus ook weer eens allerlei beelden gebruikt die op meer dan een uit te leggen zijn: de Helper, de Geest, de waarheid, de wereld... Zonder enige kennis van de rest van het evangelie zouden we het van-daag echt niet kunnen stellen. Jezus spreekt vandaag over de ‘Geest van waarheid'. -Maar wie is dat dan? Ach, we zouden Hem allang moeten kennen, die Geest van waarheid, onze Helper! -Aldus Jezus. Want die Geest van waarheid, die zit in ons! -Wat? In mij? Een geest, daar diep verborgen? Lieve help, ik heb toch wat moeite om dat te geloven!
En over welke waarheid gaat het dan? In Zijn afscheidsgebed hoorden we Jezus, op de laatste zondag van Pasen, tot de Vader iets zeggen over waarheid: "Uw woord is waarheid!" (Joh.17,17). En anders kennen we wel de beroemde oneliner: "Ik ben de weg, de waarheid en het leven"
(Joh. 14,6a). -Ook die wijst ons ook in de juiste richting. God heeft ons zijn eniggeboren Zoon gezonden om ons mensen nu voor eens en al helderheid te verschaffen. Over Gods waarheid dus. En wij kúnnen-als we geloven dat Jezus inderdaad die Openbaring is van Gods waarheid, dat Hij Gods Woord is-wij kúnnen ervoor kiezen om ons eigen leven aan dat Leven te spiege-len. Wij kúnnen ons door die Waarheid, in al zijn gelaagdheid, laten leiden. Maar er is toch ook een heilige Geest voor nodig. Want die weg, die waarheid en dat leven van de Zoon is nu een-maal te complex om geheel te bevatten en om daar zonder meer in te geloven.
O.k., toegegeven. In mijn menselijke beperktheid blijf ik er nog steeds naar neigen om het als een grote metafoor te zien en reduceer ik de Helper vaak tot beeldspraak. Net als veel weten-schappers en analytici die nooit vat krijgen op de ‘hogere waarheid', die waarheid van God. Puur om-dat die niet langer tastbaar of ‘objectief' meetbaar is-zoals Jezus' doorboorde handen en zijde dat wel waren voor de leerlingen. In de wetenschappelijke wereld van nu, die de Geest van waarheid duidelijk niet kan ontvangen, daar is geen plaats voor dat innerlijke ‘oog' waar meester Eckart over spreekt, in de oneliner op mijn kalender, het oog waarmee we Gods waar-heid zouden moeten kunnen zien. Nou, dat oog is, bij mij zeker, een lui oog, het wil vaak ge-woon niet opengaan. Vooral wanneer ik niet meer van die bank kan afkomen, met zo'n lekkere zak chips voor de tv.
Ach lieve mensen, behoor ook ík in het oog van God meer bij die ‘wereld' waar Jezus over spreekt? God verhoede het! Behoor ik dan bij al die ‘spirituele shoppers' die sympathiek staan tegenover een tijdschrift als de Happinez? Ben ik een van die ‘spirituele' tobbers die opgelucht ademhaalt wanneer hij in de krant leest dat de wetenschap meditatie dan toch eindelijk erkent als iets wat de mens geestelijk gezond kan houden? Ach, ben ik niet meer dan zo'n twijfelaar die blijkbaar niets heeft opgestoken van het Woord van God en Jezus' leven...?
Lieve mensen, ik prijs de dag gelukkig dat ik de Vredeskerk heb leren kennen, waar ruim-schoots de mogelijkheid wordt geboden om me op het innerlijke te richten, in stilte of gebed. Om de benodigde gevoeligheid te kunnen ontwikkelen voor de Geest en zo orde op zaken te stellen in die innerlijke ruimte. -Mijn innerlijk oog te openen... Het is hier eigenlijk een groot winkelcentrum van de Geest: met de Open Kerk, de getijdengebeden, de vele katechese-groepen, verdiepingscursussen, etc. Wát wil zo'n zoeker als ik nog meer?!
In de afgelopen maanden heb ik veel ‘opruimwerk' verricht in de icoonschilderworkshop, die hier in de pastorie werd aangeboden. We schilderden daar de beroemde oericoon, onder lief-hebbers over de hele wereld bekend als ‘Moeder Gods van Kazan'. Centraal staat Maria die een zegenende, rechtopstaande Jezus als kinderfiguur aanschouwt. Een werkelijk prachtige beeld: in Maria's ogen lezen we-behalve een bijna dodelijke portie ernst en zielepijn-óók een andere wereld, vol liefde, wijsheid en serene aanvaarding. Dat wil zeggen, áls we daarvoor open kunnen staan!
De stille schilderuurtjes onder de bezielende leiding van Guusje waren verwarrend. Want de ene keer sloeg ik met weinig verwachtingen aan het schilderen en verliet ik na twee uur de pas-torie in grote vreugde vanwege het onverwachte resultaat, De andere keer kreeg mijn humeur een oplawaai omdat het maar niet lukte. Juist bij deze kunstvorm komt de heilige Geest altijd onverwacht binnenvliegen, eigenlijk altijd op momenten dat je er absoluut niet meer in gelooft. Wil je het schilderen van iconen onder de knie krijgen, dan zul je eerst moeten leren de controle op te geven om naar een resultaat toe te schilderen-beheersing van wat je ziet is hierbij werke-lijk onmogelijk. Je zult veel momenten van stilte en rust moeten inbouwen tussen elk verflaagje. Want pas nadat de verf is opgebracht, zal de icoon zijn vorm krijgen. In de minuten erna, maar ook nog maanden en jaren later, zullen de verflagen op elkaar blijven reageren. Een langzaam, zeer langzaam ontwikkelingsproces. Vandaar misschien wel, dat de oudste iconen, soms wel uit de 13e eeuw, vaak de mooiste zijn in mijn ogen. Het is alsof de heilige Geest blijft doorschilde-ren, lang nadat de laatste verflaag is gezet.
En dat was ook het geval toen ik op het einde dacht Maria's gezicht op mijn eigen icoon totaal te hebben geruïneerd. Dat was nog in de vastentijd. Maar toen ik na Pasen weer terugkwam om mijn icoon af te maken, was er een soort wonder gebeurd: Maria's gezicht was plotseling weg-gevaagd! Maar ik herinnerde me weer hoe dat wonder had kunnen plaatsvinden. Toen ik het namelijk niet meer zag zitten, had onze lerares Guusje dit aan mij voorgesteld: in de Goede Week had ze de moeite genomen om mijn mislukte poging omzichtig te verwijderen. Op het moment van loslaten kreeg ik dus een nieuwe kans om de gevoelige gelaatstrekken van de Moeder Gods neer te zetten.
Lieve mensen, dat was de grootste les van de Geest, realiseer ik me nu! Het was een les in geloof. Maar zeker ook een van liefde! Want als het werk van je handen nog niet af is, als je veronderstelt dat er nog van alles gedaan moet worden, en juist als je niet meer in het resultaat gelooft: ja, dan is het goed om dat werk helemaal los te laten, om hulp te vragen. Het aan de ánder over te laten; aan de ander met een kleine letter, of beter nog: aan de Ander met een hoofdletter-ja, de Helper, die ongrijpbare Geest. Die een Geest van waarheid is, maar óók van liefde!
Ten slotte nog dit, beste mensen, als ik het evangelie er nog eens bijpak, dan zegt Jezus niets over objectieve kennis van de waarheid-iets tastbaars, kennis die we in een boekje kunnen terug-vinden, kennis die we als een rijtje geboden uit ons hoofd kunnen leren. Nee, Jezus spreekt over een Geest van waarheid! En ik denk dat dat het meest vernieuwende is van de Boodschap van Jezus Christus: op die heilige Geest mogen we ‘blind varen'. Want, zo wordt ons beloofd, die Geest van waarheid zal er voor ons zijn, die is er om ons helpen, in álle geval-len. Tja, dát noem ik nog eens liefde...!
En dát wou deze onverbeterlijke couch potato nog aan u kwijt! In de hoop dat u uw innerlijke tv zult afstemmen op de waarheid van God. Die tot ons komt via de Geest. Amen!