Gisteren is in zijn huis in Ascot, in Engeland, dood aangetroffen de rus Boris Berezovski. Hij werd 67 jaar. Hij was van Joodse origine en van huis uit wetenschapper. Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie werd hij Russisch-Orthodox en ging hij in zaken. Hij werd één van de rijkste mannen van Rusland. Hij steunde Boris Jeltsin en aanvankelijk ook Vladimir Poetin die sinds vorig jaar voor de derde keer president van Rusland is geworden. Berezovski kreeg ruzie met Poetin. Hij kreeg allerlei processen aan z'n broek. Hij vroeg en kreeg politiek asiel in Engeland. En nu is hij dus dood. Was hij depressief en heeft hij de hand aan zichzelf geslagen zoals wordt beweerd? Of is hij misschien vermoord? Tegen de achtergrond van zijn leven en van zijn geboorteland en die van de kringen waarin deze Berezovski verkeerde zou ons dat laatste niet verbazen. De Engelse politie onderzoekt de zaak en daarbij zijn allerlei toxicologische, chemische en nucleaire deskundigen betrokken.
Misschien denkt u, dierbare gasten en parochianen van deze Vredeskerk: wat hebben wíj hier met die Berezovski te maken? Wat weten wíj daarvan, van dat soort mensen en van dat soort kringen? Dat is toch een ver-van-m'n-bed-show? Ja... maar hetzelfde kun je denken en zeggen wat betreft Jezus van Nazareth en diens dood. Is dat ook geen ver-van-m'n-bed-show? Jezus werd twintig eeuwen geleden vermoord. En die moord op Jezus gedenken wij als kerk sindsdien elke zondag, ja dagelijks zelfs. Maar wat weten wíj van de wereld waarin Jezus leefde? Wat weten wij van de mensen met wie en van de kringen waarin Hij verkeerde? Wat weten wij van de verschillende krachten waarmee Jezus te maken had? Wat wéten wij van de mensen die Hem goed en kwaad gezind waren en van het waarom daarvan? Wát weten wij ervan en wat hebben wij ermee te maken?
Ja, Jezus is degene om wie in de kerk alles draait natuurlijk. En vanuit de evangeliën wordt omtrent het krachtenveld waarmee Jezus te maken had en dat leidde tot zijn voortijdige dood ons natuurlijk wel het één en ander meegedeeld. Maar toch: wat weten wij er werkelijk van? Dat krachtenveld waarmee Jezus te maken had was en is niet het onze, toch? De wereld waarin Hij stond was niet de onze, wel? Zijn wereld en zijn tijd zijn ons ten diepste toch vreemd, niet? Precies zoals die Berezovski lijkt toch ook Jezus voor ons in een andere wereld, ja op een andere planeet te leven, of niet?
Wat kunnen wij erover zeggen? Wat zou er gebeuren als wij Jezus' wereld en levensomstandigheden zouden transponeren, als wij die zouden vertalen naar onze eigen wereld toe? Wat zou er gebeuren als wij Hem een plek zouden geven binnen onze eigen levensomstandigheden?
Nou, Hij maakt in ieder geval heel wat los, Jezus. Hij is het middelpunt van een hype, zoals Yunus het afgelopen week was, de negenjarige uit huis geplaatste zoon van Turkse ouders, toevertrouwd aan de pleegzorg van twee lesbische vrouwen. Toe maar! Premier Erdogan en heel Turkije hebben ervan op hun kop gestaan en wij in Holland ook. En Yunus zelf? Wie is hij? Hoe is zijn leven tot op heden geweest? Wat voelt en denkt hijzelf? Doet hij er wel toe? Is hij niet vooral een aanleiding geworden voor allerlei mensen om zich te manifesteren en om hun heilig geloof en hun heilige overtuigingen te belijden?
Bijna iedereen is tégen Jezus. Hij houdt weinig vrienden over. De religieuze autoriteiten, de godsdienstige leiders, zijn tegen Jezus want Hij spreekt op een andere manier over God en gaat op een andere manier om met God dan men gewend is. "De mensen", de publieke opinie is tegen Jezus omdat Hij de mensen "van het rechte pad afbrengt" zoals luidkeels wordt beweerd. En de politieke leiders, dat doen ze altijd en overal, laten hun oren uiteindelijk hangen naar die publieke opinie. En de mensen die Jezus het meest na staan, Petrus voorop, blijken als het er op aan komt veel minder heldhaftig dan zijzelf dachten. Jezus staat heel erg alleen.
Nu kunnen wij díe ervaring allemaal hebben, zeker naarmate wij ouder worden:
Klein ist, mein kind, dein erster Schritt,
klein wird dein letzter sein.
Den ersten gehen Vater und Mutter mit,
Den letzten gehst du allein.
Dichtregels van Albrecht Goes (1908-2000) een Duitse protestante theoloog en dichter:
Klein, mijn kind, is je eerste stap,
en klein zal je laatste zijn.
Met de eerste gaan papa en mama mee,
de laatste zet je alleen.
Zo is dat. Naarmate de jaren stijgen wordt het leven voor veel mensen er niet gemakkelijker en vrolijker op. Voorop het laatste nummer van het MUG-magazine (voor uitkerings- gerechtigden) prijkt een grote foto van Eugene Brussee, als diaken van onze kerk verbonden aan de Nicolaas-parochie in de Amsterdamse binnenstad. In het interview met hem in hetzelfde blad zegt hij: "De eenzaamheid onder ouderen is groot. Vaak hebben ze geen partner meer en weinig aanloop. (...) (En) als je helemaal alleen bent verpieter je. Dat is eigenlijk de grootste armoede van onze stad." Als Jezus het in het Lucas-evangelie heeft over "het uur van de macht van de duisternis", dan mogen we in dit verband misschien ook wel aan de eenzaamheid denken die dreigend op mensen, niet alleen ouderen trouwens, áf kan komen. Chaque homme dans sa nuit - Ieder mens in zijn nacht: de titel van een boek (1960) van de Amerikaans-Franse schrijver Julien Green.
Ieder mens in zijn, in haar nacht. De laatste etappe van je leven, de laatste stappen op je levensweg die je alleen moet gaan en moet zetten. Ik denk, veelgeliefden, juist daarom ook gedenken wij Jezus van Nazareth en is en blijft Zijn blijde boodschap voor ons van betekenis, óók en juíst ook waar die blijde boodschap spreekt over zijn lijden en sterven. Want in Zijn eenzaamheid en duisternis ervaart Jezus Zijn God en heeft en is Hij voor ons boodschap van godswege:
Als Hij bidt, alleen, angstig, op de Olijfberg, dan horen wij: "Uit de hemel verscheen Hem een engel om Hem kracht te geven. Hij werd overvallen door doodsangst, maar bleef bidden." Voor ons is Hij daarin een voorbeeld. Want als wij bereid en in staat zijn om te vertrouwen op Jezus' God, dan kan die engel er ook voor ons zijn als wij alleen staan en in nood zijn.
En als Jezus oog in oog staat met de religieuze autoriteiten, dan horen wij Hem zeggen: "Vanaf nu zal de Mensenzoon gezeten zijn aan de rechterhand van de Almachtige." Durven wij, durf jij te delen in dat vertrouwen van Jezus en je erdoor te laten dragen?
En dan, reeds hangend aan het kruis, horen wij die wat mij betreft meest ontroerende dialoog uit de hele wereldliteratuur, over die misdadiger die tegen Jezus zegt: "Jezus, denk aan mij wanneer u in uw koninkrijk komt." En Jezus die dan antwoordt: "Ik verzeker je: nog vandaag zul je met mij zijn in het paradijs." Woorden, die laatste, die voor mij in het geheel van de bijbel en het evangelie er echt uitspringen, woorden die voor mij steeds belangrijker worden en die ik stervende mensen ook graag aanreik, waaraan ik hen graag herinner. Woorden die ruimte geven, licht en uitzicht. Als mensen die hun leven trachten te leven in het kielzog van Jezus zijn wij, veelgeliefden, niet gedoemd om door benauwdheid, eenzaamheid en duisternis te worden opgeslokt en om daarin ten onder te gaan, maar is er voor ons die spes alterae vitae - die hoop dat er een ander leven is, voorbij onze aardse horizon. Van harte hoop ik, veelgeliefden, dat in de laatste uren en minuten van zijn leven iets van die hoop geleefd heeft in het hart van Boris Berezovski, een jodenjongen zoals Jezus. En moge die hoop in elk geval leven ook in onze harten. Amen.