Sint Jozef, we ontmoeten hem in de advent en wij gaan met hem van Nazareth naar Bethlehem. We zien hem in een tafereel van de heilige familie, hij brengt vrouw en kind in Egypte, keert met hen naar Nazareth, van waaruit zij samen jaarlijks naar Jeruzalem stappen voor het paasfeest. Hij was een ambachtsman, een timmerman. Wij vieren hem op 19 maart en wuiven naar hem op l mei om hem op het feest van de arbeid om hem te eren als werkman. In de kapel wordt wel een kaarsje voor hem gebrand, maar Maria krijgt er toch meer. Cotignac in Frankrijk is een plaats waar Jozef eens zou verschenen zijn. Het grootste heiligdom hem ter ere staat in Montreal. In de kapel op de Sint Antoniusberg te Leuven, waar de heilige Damiaan in de crypte rust, is er een grote devotie tot sint Jozef. Covid 19 heeft vorig jaar en dit jaar de bedevaart erheen verhinderd.

Beschermen

Het feest van Sint Jozef in 2013 was de start voor de pas gekozen paus Franciscus als bisschop van Rome. Zijn homilie was hoofdzakelijk gewijd aan de taak, die Jozef tijdens zijn leven zo trouw behartigd heeft. Jozef had de opdracht te zorgen voor Jezus en Maria. Hij zou hen beschermen. Zij waren hem toevertrouwd. Deze taak ging gepaard met twijfel, met angst, met verantwoordelijkheid, Jozef heeft zijn taak vervuld in bescheidenheid, in stilte en door voortdurend attent te zijn.

De paus loofde Jozef als de hoeder en beschermer van de kerk en als een voorbeeld hoe ook wij elkaars behoeders mogen zijn, alsook behoeders van de schepping. Deze woorden van toen heeft de paus in de voorbije acht jaar concreet gemaakt. Hij deed dit onlangs nog door zijn reis naar Irak. Tony Zenz maakte een klein beeld van Jozef. Jozef is er afgebeeld als een man met zijn hand aan de oorschelp om goed te horen. Deze Duitse kunstenaar heeft ook een bronzen beeldje van Jozef, die nadenkt en luistert. Paus emeritus Benedictus XVI bezit zo een beeldje. Er stond ook zo een op de werktafel van kardinaal Danneels.

In gemeenschap met

Onze paus houdt van sint Jozef zoals zijn voorganger Jozef Ratzinger en paus Johannes Paulus II, die tijdens zijn lang pontificaat een uitvoerig document publiceerde over Sint Jozef, Custos redemptoris, beschermer van de Verlosser.

Wanneer de paus celebreert, gedenkt hij in het eucharistisch gebed, zoals veel celebranten en gelovigen, de heilige Jozef. Paus Franciscus bidt sinds jaren elke dag volgend gebed tot Sint Jozef, dat komt uit een oud Frans gebedenboek: “Eervolle Patriarch Sint-Jozef, wiens macht het onmogelijke mogelijk maakt, kom mij te hulp in deze tijden van onrust en moeite. Neem onder uw bescherming de ernstige en zorgelijke situaties die ik u aanbeveel, dat ze een gelukkige uitkomst mogen hebben. Mijn geliefde vader, al mijn vertrouwen is op u. Laat het niet gezegd worden dat ik u voor niets heb aangeroepen, en omdat u alles kunt doen met Jezus en Maria, laat me zien dat uw goedheid even groot is als uw macht. Amen.

Patroon van de kerk

Omdat het 150 jaar geleden is dat Sint Jozef als patroon van de kerk verklaard werd, heeft paus Franciscus een brief geschreven over sint Jozef onder de titel Het hart van een vader. Bij het schrijven ervan heeft de paus de huidige pandemie voor ogen, die ons bewust maakt van onze broosheid, maar ook zoveel goeds aan het licht brengt van zorg en betrokkenheid van velen. Het is vaak een werk in de stilte, zoals ook Jozef het dag aan dag heeft gedaan.

De brief van de paus bevat een achttal korte onderdelen, waarin hij telkens de rol van Sint Jozef actualiseert.

1. Jozef is een vader, geliefd in de kerk door meerdere heiligen en vele christenen die naar hem toegaan.

2. Jozef is een teder en liefhebbende vader.

“Tederheid is de beste manier om de broosheid binnen in ons aan te raken. Met vingers wijzen en anderen veroordelen zijn vaak tekenen van een onvermogen om onze eigen zwakheden te aanvaarden, onze eigen broosheid. Alleen tedere liefde zal ons redden van de strikken van de beschuldiger.”

3. Jozef is een gehoorzame vader.

“In elke situatie sprak Jozef zijn eigen ‘fiat’ uit, zoals die van Maria bij de Aankondiging en van Jezus in de Hof van Olijven. In zijn rol als hoofd van het gezin leerde Jozef Jezus om gehoorzaam te zijn aan zijn ouders in lijn met Gods gebod. Jezus leerde in de school van Jozef tijdens zijn verborgen jaren in Nazareth om de wil van de Vader te doen. Deze wil zou zijn dagelijks voedsel worden.”

4. Jozef is een vader die aanvaardt en leert om te gaan met wat onverwacht en ongevraagd op ons afkomt.

“Jozef aanvaardde Maria onvoorwaardelijk. Hij vertrouwde op de woorden van de engel. Het edele karakter van het hart van Jozef was zo, dat hij datgene wat hij van de wet leerde, afhankelijk maakte van de liefde. Vandaag, in onze wereld waar psychologisch, verbaal en fysiek geweld tegen vrouwen zo duidelijk voorkomen, verschijnt Jozef als de figuur van een respectvolle en gevoelige man. Hoewel hij het grotere plaatje niet begrijpt, neemt hij de beslissing om Maria’s goede naam, haar waardigheid en haar leven te beschermen. In zijn aarzeling over hoe hij het best kon handelen, hielp God hem door zijn oordeelsvermogen te verlichten.”

5. Jozef is een creatieve en moedige vader.

“Het ‘goede nieuws’ van het Evangelie laat ons juist zien, bij alle arrogantie en geweld van aardse machten, dat God altijd een manier vindt om zijn reddingsplan te voltrekken. Ook ons leven kan soms overgeleverd lijken aan de willekeur van machthebbers, maar het Evangelie laat ons zien wat telt. God vindt altijd een manier om ons te redden, als we maar dezelfde creatieve moed aan de dag leggen als de timmerman van Nazareth, die in staat was om van een moeilijkheid een mogelijkheid te maken, door altijd te vertrouwen op de goddelijke voorzienigheid.

Als God ons soms niet lijkt te helpen, betekent dit zeker niet dat we in de steek zijn gelaten, maar juist dat we het vertrouwen krijgen om zelf te plannen, om creatief te zijn, en om oplossingen te vinden.”

6. Jozef, een vader aan het werk.

De paus wijst op de zorg van en voor de werkende mens.

“Werkende mensen, wat hun baan ook moge zijn, werken samen met God zelf, en worden in zekere zin scheppers van de wereld om ons heen. De crisis van onze tijd, die economisch is, sociaal, cultureel en spiritueel, kan dienen als een oproep voor ons allen om de waarde, het belang en de noodzaak van werk te herontdekken, om een nieuw ‘normaal’ te laten ontstaan waarvan niemand is uitgesloten. Sint-Jozef herinnert ons door zijn werk dat God zelf, door mens te worden, de arbeid niet heeft geminacht. Het verlies van werkgelegenheid dat zo velen van onze broeders en zusters treft, en dat is toegenomen als gevolg van de Covid-19-pandemie, zou een oproep aan ons moeten zijn om onze prioriteiten opnieuw te bekijken. Laten we bidden tot Sint-Jozef, de Arbeider om ons wegen te helpen vinden die onze sterke overtuiging uitdrukken dat geen enkel jonge mens, echt niemand, geen enkel gezin zonder werk zou moeten zitten!

7. Jozef, een man in de schaduw.

Met dit verrassende titeltje wil de paus niet zeggen dat Jozef in de schaduw zit en niet gezien wordt. De schaduw staat hier voor Gods weldoende invloed op de mens. Het is een schaduw die beveiligt: Het gaat hier volgens de paus over de deugddoende invloed van een vader op zijn kinderen.

“Vaders worden niet geboren, maar gemaakt. Een man wordt geen vader alleen door een kind te verwekken, maar door de verantwoordelijkheid op zich te nemen om voor dit kind te zorgen. Wanneer een man verantwoordelijkheid aanvaardt voor het leven van een ander, wordt hij in zekere zin een vader voor die persoon.

Kinderen lijken vandaag de dag vaak verweesd, vaderloos. Ook de Kerk heeft vaders nodig. De woorden van Sint-Paulus aan de Korintiërs blijven actueel, ‘Hoewel u talloze gidsen hebt in Christus, hebt u niet veel vaders.’ Elke priester of bisschop zou daaraan moeten kunnen toevoegen, met de Apostel, “Ik ben uw vader geworden in Christus Jezus door het Evangelie” (1 Kor. 4, 15). Vader zijn houdt in, kinderen wegwijs maken in het leven en de werkelijkheid. Niet hen terughouden, over beschermend zijn of bezitterig, maar juist hun de vaardigheid geven om zelf te beslissen, vrijheid te genieten en nieuwe mogelijkheden te verkennen. Misschien wordt Jozef om deze reden traditioneel aangesproken als “zeer kuise” vader. Die titel is niet alleen een teken van genegenheid, maar de samenvatting van een houding die het tegenovergestelde is van bezitterigheid. Kuisheid is vrijheid van bezitterigheid in elk gebied van het leven. Alleen wanneer de liefde kuis is, is het werkelijk liefde. Een bezitterige liefde wordt uiteindelijk gevaarlijk, ze zet gevangen, vernauwt en maakt ellendig. God zelf heeft de mensheid liefgehad met een kuise liefde; Hij heeft ons vrij gelaten zelfs om af te dwalen en ons tegenover Hem op te stellen. De logica van de liefde is altijd de logica van de vrijheid, en Jozef wist hoe hij moest liefhebben met buitengewone vrijheid. Hij zette zichzelf nooit in het middelpunt. Hij dacht niet aan zichzelf, maar richtte zich juist op het leven van Maria en Jezus.”

Met zijn brief heeft paus Franciscus even het licht gericht op Jozef, die in het evangelie wat op de achtergrond staat. Zoals elke heilige en zoals elke christen is sint Jozef een wegwijzer naar Jezus.

De citaten komen uit de vertaling van de Apostolische brief Patris Corde. Met het hart van een vader. Deze staat op de Nederlandse site rooms-katholieke documenten (www. rkdocumenten.nl). De brief is eveneens te verkrijgen bij Uitgeverij Halewijn.