Er is onze samenleving een groot zwijgen. We leven in een land zonder taboes, waarin alles wat afwijkt van het ‘normale', gemiddelde gedrag van mensen, getolereerd wordt en zelfs in het openbaar kan worden gemanifesteerd. Of het gaat om rijkdom of verrijking - het mag schaamteloos worden getoond. Of het gaat om feestende jongelui - het mag zo open en bloot als ze willen. Of het gaat om gezondheid - flitsende kleding om mooie en knappe lichamen. Ja, geluk mag stralen - shiny happy people, zingt een popgroep. Maar het zwijgen betreft de andere kant van onze samenleving.Of het gaat om mensen die kanker, langdurige of slopende ziekten hebben - hè, praat er toch liever niet over: "die en die, die heeft... je weet wel, die ene erge ziekte..." nee, noem het vooral niet bij de naam, misschien is het besmettelijk... Of het nu gaat over de zieken die creperen of zelfs sterven terwijl ze op de wachtlijsten staan waarvan elk kabinet belooft dat ze zullen verdwijnen - leg die rapporten maar in de la, want zo erg kan het niet zijn... Of het gaat om de enorme aantallen ouderen - we kijken liever naar genietende gepensioneerden op hun levensavond dan achter de schermen van de verpleegtehuizen - tegenwoordig zo mooi ‘zorgcentra' genoemd waar voor echte zorg van mens tot mens geen budget meer is. Of het nu gaat om zieken, zwakken, daklozen, eenzamen, werklozen en arbeidsongeschikten - praat er niet over en besteed er geen geld en aandacht aan - alsof de problemen over gaan door er over te zwijgen.

Er is een groot zwijgen, en alles wat te maken heeft met lijden, kwetsbaarheid, zwakheid en sterven, valt daaronder.
Wij geloven niet in dat zwijgen. Wij geloven in Jezus die, zoals de prefatie van een van de eucharistische gebeden zegt: "Armen en zieken, zondaars en wie uitgestoten waren heeft Hij van harte liefgehad; deelgenoot was Hij in alle menselijke nood." Wij geloven dat Jezus zie zegt: "effeta", ga open, kom tot luisteren en spreken, doorbreek dat grote zwijgen, word genezen van de innerlijke doofheid en stomheid. Wij worden getroffen door Jezus die overal in het evangelie laat zien, dat Hij niet akkoord is als mensen worden verzwegen. Hij is steeds Degene die zijn hart opent en echt medelijden heeft. Zijn liefde voor de lijdende mens, doorbreekt alle muren van geslotenheid en angst. Niet voor niets dat op talloze plaatsen in het evangelie wordt verteld hoe zieken en lijdenden spontaan in Jezus gingen geloven. Zijn liefdevolle blik, vol medelijden en betrokkenheid, moet onweerstaanbaar zijn geweest.
Toch is er ook in onze Kerk een zwijgen over het lijden. Want wat kopen wij voor al die mooie woorden over Jezus die van ons houdt, of al die medemenselijkheid in zijn Naam, als daar geen echte genezing op volgt? Natuurlijk, het doet mensen goed als je ze in hun lijden hartelijkheid, zorg en aandacht geeft. Wij moeten juist nu, in onze samenleving, met al onze inzet al die gaten vullen die de professionele zorg laat vallen. Het werk van de vrijwilligers in zieken- en zorgcentra, is daarom onmisbaar. Niet alleen om eens te praten, nee, hoe langer hoe meer ook met de concrete zorgtaken van mantelzorgers - geen woorden maar daden. Maar dan nog, desondanks blijven de lijdenden achter, terwijl wij weer naar huis gaan. En dat was nu nét wat Jezus ons níet heeft voorgedaan. Hij genas mensen wérkelijk, naar geest en lichaam. Dat is ons helaas niet gegeven. Maar Hij nam dan ook de uiteindelijke consequentie van lijden en ziekte op zich. En daarover zwijgen wij tegenwoordig ook in de Kerk liever, want dat gaat over het kruis. Dat Jezus zijn leven gaf omwille van onze zonde en dood - dat horen we niet graag, want dat klinkt zo ouderwets, zo uit een andere tijd. Toch was Jezus de eerste vrijwilliger; zijn levensoffer was geheel vrijwillig omwille van de medemens - en dat is nooit ouderwets. Wanneer gaan wij aan alle lijdende medemensen ook weer dát aanbieden: de kracht die miljarden mensen hebben gevonden in het besef dat Jezus niet alleen medelijden heeft, maar ook de uiteindelijke hoop biedt? Dat bidden helpt, niet alleen omwille van de verhoopte genezing, maar ook als kracht, als genezing er niet meer in zit? Dat er bij al die stervenden méér is dan onze warme handen die mensen vasthouden en begeleiden tot het einde van dit leven, méér is dan de mooie woorden over herinnering en niet-vergeten? Dat er na lijden en dood, ook verrijzenis is, Pasen, nieuw leven? Is dat niet ons geloof?

Onze samenleving is misschien ziek. Ziek van zwijgen, ziek van denken in geld en genot. Ziek, omdat zieken en lijdenden worden verzwegen en weggestopt. Maar ook ziek omdat wij soms zo zonder hoop en perspectief zijn. Het zwijgen is vaak ook een psychologische verdringing. We houden de mond over waar we eigenlijk niet mee kunnen omgaan, of geven er een nieuwe, menselijk-aanvaardbare draai aan. We hebben Gods klemmende autoriteit in de jaren 60 de deur uitgezet - we wilden zelf uitmaken wat goed voor ons is. Hebben we daarmee ook God als onze uiteindelijke hoop de deur uitgezet? Ik hoop het niet. Want om echt opnieuw ‘effeta' te kunnen zeggen en te doen, open te gaan naar onze wereld en de meest zwakken onder hen, kunnen we niet zonder het kruis en de hoop die Jezus ons door zijn offer biedt.

Deze zondag wordt in de wereldkerk Kruisverheffing gevierd. Mijn woorden over de betekenis van lijden en kruis, hebben in ieder geval beide vieringen alsnog bij elkaar gebracht. Omdat het ene zwijgen misschien wel meer met het andere samenhangt dan zo op het eerste gezicht lijkt. Wie zwijgt over Christus en zijn kruis, zwijgt op den duur ook over zinloos lijden. En wie dat verzwijgt, verzwijgt mensen die kostbaar zijn in Gods oog en waar Jezus een boodschap van echte hoop en verlossing voor heeft. Vandaag is de dag om naar het woord van Jezus echt open te gaan, open naar God, open naar onze zieke medemens. Amen.